طرحواره وابستگی چیست

در طرحواره وابستگی بی کفایتی (Dependence / Incompetence Schema) فرد بر این باور است که از پس مسئولیت های زندگی بر نمی آید و به کمک دیگران نیازمند است این طرحواره مانند دیگر طرحواره ها مثل طرحواره رهاشدگی از الگوی نادرست تربیت والدین نشات میگیرد و در بزرگسالی بر جنبه های مختلف زندگی فرد تاثیر میگذارد. در این مقاله سعی داریم طرحواره وابستگی را به طور کامل توضیح دهیم و نحوه ی درمان طرحواره وابستگی بی کفایتی را بگوییم.
نوزاد انسان وابسته ترین موجود در میان پستانداران است که در سال های ابتدایی زندگی خود زندگی، امنیت، نوازش و خوراک او توسط والدین تامین میشود اما این دوران گذرا است و والدین باید به فرزند خود استقلال را آموزش دهند و او را تشویق به کسب تجربیات جدید و شناسایی جهان اطراف کنند و به مرور حمایت آن ها کم شده و اعتماد به نفس در کودک شکل میگیرد اما اگر والدین رفتار اشتباهی داشته باشند طرحواره وابستگی بی کفایتی در کودک فعال می شود تا جایی که گاهی ممکن است تا پایان زندگی این طرحواره با او همراه باشد و در ابعاد مختلف زندگی او تاثیر بگذارد.
سرفصل های محتوا :
طرحواره وابستگی بی کفایتی چیست؟
شاید ساده ترین پاسخ در برابر طرحواه وابستگی چیست ؟ این باشد که:« به تنهایی هیچ کاری را نمیتوانم انجام دهم!». افراد زیادی با طرحواره وابستگی دست و پنجه نرم میکنند و خود را قادر به تنها انجام دادن کارها نمیدانند. آن ها برای تصمیم گیری نیز به کمک دیگران نیاز دارند و مثل یک کودک هستند که دائما منتظر نظر و راهنمایی دیگران هستند و معمولا از خودش اختیاری ندارد و فعالیت ها و کارها زندگی را منوط به تصمیم گیری دیگران میداند و خودشان را برای مدیریت کردن این مسئولیت ها کافی نمی دانند.
شاید همه ی ما در یک بازه ی زمانی کوتاه و در شرایط خاص احساس بی کفایتی به سراغمان بیاید و یا نیاز به کمک دیگران پیدا کنیم اما در طرحواره بی کفایتی وابستگی، این احساس در اغلب حیطههای زندگی مانند حیطه شغلی، ارتباطات و خانواده وجود دارد.
دو مؤلفه اصلی در طرحواره وابستگی و بی کفایتی، احساس ناتوانی و بی کفایتی در زمان مواجهه با مشکلات و نیاز شدید به دیگران برای حل مشکل است.
ویژگی فرد با طرحواره وابستگی
- نیاز به کمک از سوی دیگران
- پرسیدن سوال زیاد هنگام انجام کارهای جدید
- مشورت گرفتن مکرر در مورد تصمیمات
- عدم توانایی در تنهایی سفر کردن
- عدم توانایی مدیریت مالی
- رد کردن ارتقا شغلی به خاطر بیشتر شدن مسئولیت کاری
- شروع نکردن کارهای جدید
- کوچک دانستن دستاوردها و بزرگ نمایی نواقص
- ترس از رانندگی تنهایی به خاطر گم شدن یا خراب شدن ماشین !
نشانههای طرحواره وابستگی چیست؟
هر یک از طرحواره ها نشانه هایی دارند که در زیر نشانه های طرحواره وابستگی را توضیح میدهید :
1.عدم توانایی در تصمیمگیری
اولین ویژگی فرد با تله وابستگی یا همان طرحواره وابستگی ، عدم توانایی در تصمیمگیری است. تا جایی که در هر مقطعی از زندگی خود را توانمند برای تصمیم گیری نمیدانند و ترجیح میدهند افراد دیگری به جای آنها تصمیمگیری کنند.
2.کمک خواستن دائمی از دیگران
یکی دیگر از ویژگی افراد با تله وابیتگی ، کمک خواستن مداوم از دیگران حتی در کارهای ساده است این افراد معمولا علاقه ای به انجام تنهایی کارها ندارند و سعی میکنند کارها را به دیگران بسپارند و یا با راهنمایی آن ها پیش بروند.
3.کنار گذاشتن کارها
این افراد بر این باورند که بدون کمک دیگران از پس کاری بر نمی آیند و اگر فردی را پیدا نکنند که بتوانند به او تکیه کنند آن کار را رها میکند خواه شغل او باشد و خواه تحصیل در دانشگاه !
4.ناتوانی در مدیریت مالی
معمولا افراد با طرحواره وابستگی ، توانایی مدیریت مالی ندارند و پول های خود را بدون برنامه خرج میکنند.
5.ناتوانی در تنهایی به سفر رفتن
افراد معمولا کروهی سفر کردن را دوست دارند اما اگر مجبور به تنهایی سفر کردن باشد ، این کار را انجام میدهند اما افراد با طرحواره وابستگی در تنها سفر کردن ناتوانند و از آنجایی که معتقدند باید کسی همراهشان باشند و به تنهایی قادر به سفر نیستند، عموما تنها سفر نمیکنند.
6.سوال مداوم درباره نحوه انجام کارهای جدید
سوال پرسیدن درباره ی انجام کار جدید طبیعی است اما اگر این سوال ها از حد آن خارج شود نشانه طرحواره وابستگی است.
7.تایید طلبی از دیگران
همانطور که در بالا اشاره کردیم ، افراد با ویژگی وابستگی ، خود را توانمند در انجام کارها نمیدانند و به تنهایی قادر به انجام کاری نیستند و اگر تصمیمی در زندگی خود بگیرند مدام به دنبال تایید گرفتن دیگران هستند.
8.اجتناب از پذیرفتن مسئولیتهای جدید
معمولا افراد با طرحواره وابستگی از قبول کردن مسئولیت جدید دوری میکند و ترجیح میدهد در همان موقعیتی که بوده ، باقی بماند و اتفاقات تازه و مسئولیت های بیشتر را تجربه نکند.
دلایل طرحواره وابستگی
طرحواره وابستگی به دلایل مختلفی ممکن است بروز دهد اما ریشه تله وابستگی را میتوان در دو چیز یافت که در نهایت به ایجاد و شکلگیری طرحواره وابستگی منجر میشود که حمایت افراطی و تفریطی والدین است، تقسیم کرد. در زیر علت های طرحواره وابستگی را مطرح میکنیم:
1. حمایت افراطی والدین
- حمایت زیاد و افراطی والدین در دوران کودکی میتواند به بروز طرحواره وابستگی منجر شود معمولا رفتار آن ها بدین گونه است :
- بدون توجه به سن فرزند، در تمام مراحل زندگی او را راهنمایی میکنند و بر این باورند که نیاز به حمایت دارد
- تصمیم گیری به جای فرزند
- عدم سپردن مسئولیت به فرزندان و انجام دادن تمامی کارها به خاطر اینکه آب در دل فرزند تکان نخورد !
- انجام دادن تکالیف درسی
- به سخره گرفتن علایق و عقاید فرزند و انتقاد مداوم
- یادآوری مدوام خطرات اجتماع و معرفی جامعه به عنوان بستری که به شدت ناامن بوده و قصد آسیب به افراد را دارد
- جدایی کم والدین از فرزند
2. حمایت تفریطی والدین
- حمایت کم و رها کردن کودک نیز میتواند منجر به بروز طرحواره وابستگی شود :
- تصمیم گیری تنهایی و بدون مشورت با فرزند
- در کودکی مجبور بودید مانند یک بزرگسال در خانواده رفتار کنید
- توقع اطلاع درباره ی مسائل گوناگون بدون توجه به سن و سال فرزند
- راهنمایی نکردن در شرایط مختلف
محتوای پیشنهادی :» اگر میخواهید کودکانی که تربیت میکنید دچار این مشلات نباشند به شما دوره وصل را اکیدا پیشنهاد میکنیم
3.تجربه تروما
تجربه بعضی از تروما ها در دوران کودکی به خصوص مواردی مثل اینکه کودک توسط والد رها شود، یا والد خود را از دست بدهد ممکن است باعث ایجاد طرحواره وابستگی بی کفایتی در کودک بشود.
4.بیماری مزمن یا مادرزادی کودک
گاها کودک بیماری مزمن یا مادرزادی دارد که در این شرایط خانواده نسبت به او حساسیت بیشتری دارند و در نتیجه کودک را دچار تله وابستگی می کنند.
5.عزت نفس پایین در کودکی
گاها ممکن است والدین به کودک عزت نفس کافی ندهند به این صورت که وقتی میخواهد کار جدیدی را انجام دهد یا از بلند پروازی هایش میگوید او را جدی نمیگیرند. این حس کافی نبودن و ناتوانی می تواند به صورت طرحواره وابستگی بی کفایتی در کودک بروز کند.
از کجا بفهمیم طرحواره وابستگی بی کفایتی در ما فعال است؟
بهترین راه برای تشخیص طرحواره وابستگی ، کمک گرفتن از متخصص است ما به تعدادی از سوالات کلیدی برای تست طرحواره وابستگی بی کفایتی در افراد جمعآوری کردهایم. اگر به اغلب پرسشهای زیر، پاسخ مثبت میدهید احتمالا این تله زندگی در شما فعال است:
- آیا تصمیمگیری در اغلب موارد برای شما بسیار دشوار است؟
- آیا برای انجام هر کاری نیازمند مشورت از دیگران هستید؟
- آیا قادر به انجام وظایف روزمره خود نیستید؟
- آیا چالشهای آینده برای شما استرس آور هستند که از آن عقب نشینی میکنید؟
- آیا کمبود اعتماد به نفس دارید؟
- تصور زندگی بدون دیگران دشوار است؟
- آیا بیشتر ابعاد زندگی شما تحت تاثیر نظر دیگران است؟
- ذهنیتتان از خودتان یک کودک ناتوان است یا یک بزرگسال؟
- کنار آمدن با خودتان برای شما سخت و نشدنی است؟
- دیگران بهتر میتوانند از شما مراقبت کنند تا خودتان؟
- آیا حس میکنید هیچ کاری را درست انجام نمیدهید؟
- آیا به تواناییهای عقلانی خود شک دارید؟
- زندگی روزمره برای شما طاقتفرسا است؟
- آیا نمیتوانید به قضاوتهای خود اعتماد کنید؟
درمان طرحواره وابستگی
افراد که طرحواره وابستگی بی کفایتی دارند به خاطر مستقل شدن معمولا سراغ درمان آن نمیروند اما ممکن است به خاطر احساس اضطراب بعد از رها شدن از طرف شخصی ، ترس از رها شدن از طرف دیگران و… به مشاوره مراجعه کنند بهترین روش درمان طرحواره وابستگی صحبت با بهترین روانشناس کرج به صورت حضوری و یا آنلاین است. شما میتوانید برای درمان تله وابستگی در منزل روش هایی را انجام دهید تا به بهبود شما کمک کند. راه های مقابله با طرحواره وابستگی بی کفایتی عبارتند از:
- عزت نفس خود را تقویت کنید: به خودتان اطمینان کنید که توانا هستید و از پس چالش های زندگی بر می آیید. تردید و نگرانی هنگام چالش های بزرگ طبیعی است، اما فکر نکنید که قطعا تصمیم نادرست می گیرید و به خودتان اعتماد کنید. برای اطلاعات بیشتر راجع به عزت نفس کلیک کنید.
- احساسات و هیجان ها را مدیریت کنید: احساس بی کفایتی در شما به خاطر وجود طرحواره وابستگی بی کفایتی است پس تنگذارید بر شما مسلط شود. به خودتان یادآوری کنید که این احساسات گذرا هستند و از آن ها عبور می کنید.
- مسئولیت های خود را انجام دهید: دقت کنید ، مسئولیت هایی که از شماست ولی دیگران آن را انجام میدهند را کم کم به دست بگیرید اگر ترسناک به نظر میرسد از موراد کوچک شروع کنید.
- از افراد نزدیک کمک بگیرید: به نزدیکان خود اعلام کنید که حس وابستگی زیادی دارید و میخواهید مستقل شوید تا آن ها هم به شما در این زمینه کمک کنند.
سخن اخر
در بالا به طور کامل راجع به طرحواره وابستگی و تاثیرات آن در زندگی ، ریشه طرحواره وابستگی بی کفایتی و روش های درمان آن صحبت کردیم و دریافتیم که این بروز این طرحواره میتواند ریشه در کودکی ما داشته باشد و تحت رفتار والدین بوجود امده است.
دیدگاهتان را بنویسید