ترومای بین نسلی چیست و چگونه از انتقال آن جلوگیری کنیم ؟
سرفصل های محتوا :
چگونه مشکلات حل‌نشده از یک نسل به نسل دیگر منتقل می‌شود؟
ترومای بین نسلی پدیده‌ای پیچیده و چندوجهی است که نشان می‌دهد چگونه آسیب‌های روانی، هیجانی و حتی جسمانی یک نسل، به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود. این مقاله با تکیه بر نظریه‌های روان‌شناختی، علوم اعصاب، و مطالعات جامعه‌شناسی، به بررسی مکانیسم‌های زیستی، روانی و اجتماعی انتقال تروما می‌پردازد. همچنین، راهکارهای عملی برای کاهش این انتقال و کمک به بهبود نسل‌های آینده ارائه خواهد شد.
تروما (Trauma) به تجربیات عمیقاً ناراحت‌کننده، استرس‌زا و گاه ویرانگری اطلاق می‌شود که می‌تواند تأثیرات بلندمدتی بر روان، هیجان و رفتار فرد داشته باشد. درحالی‌که بسیاری از افراد تصور می‌کنند تروما تنها در سطح فردی باقی می‌ماند، مطالعات نشان می‌دهند که آثار آن می‌تواند از طریق فرآیندهای ژنتیکی، روان‌شناختی و اجتماعی به نسل‌های بعدی انتقال یابد.
این پدیده که با عنوان “ترومای بین نسلی” شناخته می‌شود، در مطالعات بسیاری مورد بررسی قرار گرفته است؛ از جمله در پژوهش‌های مربوط به بازماندگان هولوکاست، فرزندان قربانیان برده‌داری، نسل‌های پس از جنگ‌ها و کودکان والدینی که در معرض خشونت یا بی‌توجهی شدید بوده‌اند. اما این انتقال چگونه اتفاق می‌افتد و چه راه‌هایی برای قطع زنجیره آن وجود دارد؟ در مقاله قبل راجع به تروما کودکی صحبت کردیم که جالب است اطلاعاتی راجع به ان نیز بدانید.
مکانیسم‌های انتقال ترومای بین نسلی
چگونه ترومای بین‌نسلی منتقل می‌شود؟ ترومای بین نسلی می‌تواند از سه مسیر اصلی به نسل‌های بعدی منتقل شود: بیولوژیکی (ژنتیکی و اپی‌ژنتیکی)، روان‌شناختی (رفتاری و هیجانی)، و اجتماعی (فرهنگی و محیطی).
1. انتقال بیولوژیکی : نقش ژنتیک و اپی‌ژنتیک
اگرچه ژن‌ها از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند، آنچه که در سال‌های اخیر توجه دانشمندان را جلب کرده است، مکانیسم‌های اپی ژنتیکی است. اپی ژنتیک به تغییراتی اشاره دارد که بدون ایجاد تغییر در ساختار DNA، بیان ژن‌ها را تنظیم می‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند که استرس‌های شدید و تروماهای مداوم می‌توانند از طریق تغییرات اپی‌ژنتیکی بر نحوه عملکرد ژن‌ها در نسل‌های بعدی اثر بگذارند. به عنوان مثال :
- پژوهش روی بازماندگان هولوکاست نشان داده است که فرزندان آن‌ها سطح بالاتری از هورمون استرس (کورتیزول) دارند، حتی اگر خودشان در معرض هیچ ترومای مستقیمی قرار نگرفته باشند
- مطالعات روی حیوانات نیز نشان داده است که قرار گرفتن موش‌های باردار در معرض استرس‌های شدید، باعث تغییرات رفتاری و افزایش حساسیت به اضطراب در نسل‌های بعدی می‌شود .
این یافته‌ها نشان می‌دهد که تجربه‌های آسیب‌زا می‌توانند در سطح زیستی به فرزندان منتقل شوند، و همین امر می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات روان‌شناختی و جسمی در نسل‌های بعدی باشد.
محتوای پیشنهادی : شما میتوانید برای کاهش استرس در دوره کنترل استرس شرکت کنید و بهترین نتیجه رو ببینید.
2. انتقال روان‌شناختی : الگوهای رفتاری و هیجانی
اگر برای شما سوال است تأثیر ترومای بین‌نسلی بر سلامت روان چگونه است؟ باید بگوییم والدینی که خود دچار تروما بوده‌اند، معمولاً الگوهای رفتاری و هیجانی خاصی را به فرزندانشان منتقل می‌کنند. این انتقال می‌تواند به چند روش انجام شود:
- والدین بیش‌حمایتی یا بی‌اعتنا : برخی والدین که خود دچار اضطراب شدید هستند، بیش‌ازحد از فرزندانشان مراقبت می‌کنند و باعث افزایش اضطراب در آن‌ها می‌شوند. در مقابل، برخی دیگر ممکن است به دلیل آسیب‌های گذشته‌شان، از نظر هیجانی در دسترس نباشند.
- مدل‌سازی رفتارهای ناسالم: کودکانی که در محیط‌هایی با خشونت، سوءاستفاده یا بی‌توجهی رشد می‌کنند، احتمال بیشتری دارند که این الگوها را در زندگی شخصی‌شان تکرار کنند.
- انتقال احساسات و باورهای منفی: احساس ناامنی، شرم و بی‌ارزشی که والدین تجربه کرده‌اند، می‌تواند از طریق گفتار، رفتار و نگرش‌هایشان به فرزندانشان منتقل شود.
3. انتقال اجتماعی: تأثیر فرهنگ، جامعه و محیط
علاوه بر عوامل بیولوژیکی و روان‌شناختی، محیط اجتماعی و فرهنگی نیز نقشی اساسی در انتقال ترومای بین نسلی ایفا می‌کند.
- جوامعی که درگیر جنگ، فقر، نژادپرستی یا سرکوب سیاسی هستند، معمولاً تروماهای جمعی را به نسل‌های بعدی منتقل می‌کنند.
- نهادهای اجتماعی مانند مدرسه، رسانه و دین می‌توانند در بازتولید یا کاهش اثرات تروما نقش داشته باشند.
- سکوت و سرکوب خاطرات تروما (مثلاً در خانواده‌هایی که از بیان خاطرات دردناک اجتناب می‌کنند) می‌تواند باعث شود نسل‌های بعدی با احساسات حل‌نشده‌ای روبه‌رو شوند که منشأ آن را نمی‌دانند.
چگونه با افراد بهتر ارتباط برقرار کنیم؟
پیامدهای ترومای بین نسلی
نشانه‌های ترومای بین‌نسلی در بزرگ‌سالان را در لیست زیر اورده ایم :
- مشکلات روان‌شناختی: اضطراب، افسردگی، PTSD، اعتمادبه‌نفس پایین
- مشکلات جسمانی: افزایش خطر بیماری‌های قلبی، مشکلات خودایمنی، اختلالات خواب
- اختلال در روابط بین‌فردی: ناتوانی در برقراری رابطه سالم، الگوهای ناسالم در ازدواج و فرزندپروری
- اثرات اجتماعی: افزایش خشونت، اعتیاد، مشکلات تحصیلی و شغلی
چگونه می‌توان زنجیره انتقال ترومای بین نسلی را متوقف کرد؟
ما در اینجا به چند روش برای درمان ترومای بین‌نسلی در خانواده‌ها اشاره کرده ایم :
درمان روان‌شناختی و پردازش ترومای بین نسلی
1.روان‌درمانی فردی : درمان شناختی-رفتاری (CBT)، درمان متمرکز بر تروما (TF-CBT)، درمان تحلیلی
2.درمان خانوادگی: برای بازسازی الگوهای ناسالم خانوادگی
3.درمان مبتنی بر بدن: مانند EMDR) EMDR یعنی درمان با حرکت چشم برای پردازش و کاهش شدت خاطرات دردناک یا تروما.
به زبان ساده می توان گفت :
وقتی اتفاقی خیلی دردناک یا تروماتیک (مثل تصادف، سو‌استفاده، مرگ عزیز، طرد شدن و…) می‌افته، مغز نمی‌تونه اون خاطره رو خوب پردازش کنه. نتیجه‌اش؟ اون خاطره مثل یه زخم باز توی ذهن می‌مونه و بارها و بارها به شکل فلش‌بک، کابوس یا اضطراب ظاهر می‌شه.
در EMDR، درمانگر از فرد می‌خواد به اون خاطره فکر کنه، در حالی که هم‌زمان چشم‌هاش رو به چپ و راست حرکت بده (یا با صدای دوطرفه یا ضربه روی دست، تحریک دوطرفه ایجاد کنه). این کار کمک می‌کنه مغز مثل زمان خواب REM (وقتی که خاطرات رو دسته‌بندی می‌کنه) شروع کنه به پردازش سالم اون خاطره یعنی:
خاطره هنوز وجود داره، ولی دیگه دردناک و ناتوان‌کننده نیست. انگار بار عاطفی‌اش سبک می‌شه.) بهتر است بررسی ریشه های تروما را به متخصصان بسپارید یکی از بهترین مشاوره روانشناسی برای ترومای بین‌نسلی ، بهترین روانشناس کرج ، سرکار خانم سعیده امانی. برای دریافت نوبت مشاوره با ما 09354603817 در ارتباط باشید.
4. تکنیک‌های تنفسی، یوگا
اصلاح الگوهای تربیتی و رفتاری
1- ایجاد سبک فرزندپروری امن
2- آموزش مهارت‌های تنظیم هیجانی
3- تقویت گفت‌وگوی بین‌نسلی درباره ترومای بین نسلی
تغییرات اجتماعی و فرهنگی
1- افزایش آگاهی عمومی درباره ترومای بین نسلی
2- فراهم کردن حمایت‌های اجتماعی و اقتصادی برای گروه‌های آسیب‌پذیر
3- تغییر سیاست‌های کلان در جهت کاهش نابرابری‌های اجتماعی
در نهایت می توان گفت:
ترومای بین نسلی نه‌تنها در سطح فردی بلکه در سطح خانوادگی و اجتماعی نیز اثرگذار هستند. مکانیسم‌های زیستی، روان‌شناختی و اجتماعی نشان می‌دهند که تجربه‌های حل‌نشده یک نسل می‌توانند به شکل اضطراب، استرس، یا مشکلات رفتاری به نسل‌های بعدی منتقل شوند. با این حال، آگاهی از این فرآیندها و مداخله‌های مناسب می‌تواند به کاهش این انتقال کمک کند و زمینه‌ساز نسلی سالم‌تر و مقاوم‌تر باشد.
دیدگاهتان را بنویسید