آیا در بزرگسالی تغییر طرحواره دوران کودکی امکان پذیر است ؟
شاید برای شما هم سوال باشد آیا تغییر طرحواره امکان پذیر است ؟ آیا میشود طرحواره های کودکی را تغییر داد ؟ در این مقاله تغییر طرحواره و روش های و چالش های آن را برای شما توضیح میدهیم. طرحواره‌های دوران کودکی مانند نقشه‌های ذهنی ما هستند که بر نحوه‌ی پردازش اطلاعات، تفسیر رویدادها و رفتارهای ما تأثیر می‌گذارند. این الگوهای فکری که در سال‌های اولیه زندگی شکل می‌گیرند، می‌توانند بر روابط، تصمیم‌گیری‌ها و حتی عزت‌نفس ما در بزرگسالی اثرگذار باشند. اما آیا این طرحواره‌ها در بزرگسالی تغییرپذیرند؟ آیا می‌توان از تأثیرات منفی آن‌ها رهایی یافت؟
در این مقاله، ابتدا مفهوم طرحواره را بررسی کرده و سپس نقش آن در تصمیمات و احساسات روزمره را تحلیل میکنیم. در ادامه، روش‌های علمی و کاربردی برای تغییر طرحواره‌های ناسازگار را معرفی کرده و با ذکر مثال‌های واقعی نشان میدهیم که چگونه می‌توان از تأثیرات منفی آن‌ها کاست.
سرفصل های محتوا :
طرحواره چیست و چگونه شکل می‌گیرد؟
طرحواره (Schema) یک الگوی شناختی و احساسی است که از دوران کودکی شکل گرفته و در طول زندگی بر تفکر و رفتار ما اثر می‌گذارد. جفری یانگ، بنیان‌گذار طرحواره‌درمانی، معتقد است که طرحواره‌ها از تجربیات اولیه‌ی زندگی، به‌ویژه در تعامل با والدین و محیط اطراف، به وجود می‌آیند. اگر میخواهید بیشتر در این باره بدانید مقاله طرحواره چیست را مطاعه کنید به زبانی ساده و کامل برای شما طرحواره را توضیح داده ایم.
انواع طرحواره‌ها
قبل از اینکه تغییر طرحواره را بررسی کنیم بهتر است انواع ان را برای شما بگوییم. یانگ ۱۸ طرحواره‌ی ناسازگار اولیه را شناسایی کرده است که در پنج حوزه‌ی کلی دسته‌بندی می‌شوند:
- طرحواره‌های بریدگی و طرد (مانند طرحواره رهاشدگی، بی‌اعتمادی، طرحواره نقص و شرم)
- طرحواره‌های خودگردانی و عملکرد مختل (مانند طرحواره وابستگی، آسیب‌پذیری)
- طرحواره‌های محدودیت‌های مختل (مانند استحقاق، خودکنترلی ناکافی)
- طرحواره‌های دیگر‌محور (مانند طرحواره اطاعت، ایثار افراطی)
- طرحواره‌های گوش‌به‌زنگی بیش‌ازحد و بازداری (مانند منفی‌گرایی، معیارهای سخت‌گیرانه)
نقش طرحواره‌ها در زندگی
طرحواره‌ها مانند فیلترهای ذهنی عمل کرده و باعث می‌شوند که دنیا را از دریچه‌ی آن‌ها ببینیم. برای مثال، فردی که طرحواره‌ی “بی‌اعتمادی” دارد، ممکن است هر رفتار مهربانانه‌ای را نشانه‌ای از سوءاستفاده‌ی احتمالی ببیند و در نتیجه روابط صمیمانه‌ی کمی داشته باشد.
آیا طرحواره‌ها در بزرگسالی قابل تغییرند؟
اگر بخواهیم راجع به تغییر طرحواره صحبت کنیم باید بگوییم تحقیقات نشان می‌دهد که طرحواره‌ها قابل تغییر هستند، اما این فرایند نیازمند آگاهی، تمرین و در بسیاری از موارد، درمان حرفه‌ای است. طرحواره‌ها در طول سال‌ها تقویت شده‌اند و برای تغییر آن‌ها، نیاز به ایجاد الگوهای فکری و رفتاری جدید داریم. اگر نیاز به دوره خودآگاهی دارید میتوانید در دوره های خودشناسی با تدریس خانم سعیده امانی شرکت کنید. برای اطلاعات بیشتر هم با ما تماس بگیرید : 09354603128
چرا تغییر طرحواره‌ها دشوار است؟
• ذهن به الگوهای آشنا تمایل دارد: ذهن ما به دنبال حفظ الگوهای گذشته است، حتی اگر مخرب باشند.
• طرحواره‌ها ریشه در ناخودآگاه دارند: بسیاری از باورهای ما چنان درونی شده‌اند که حتی متوجه آن‌ها نیستیم.
• تجارب زندگی آن‌ها را تقویت کرده‌اند: تجربه‌های مشابه در بزرگسالی باعث تثبیت بیشتر طرحواره‌ها میشود.
تغییر طرحواره
با وجود چالش‌های موجود، تحقیقات نشان داده‌اند که طرحواره‌ها قابل اصلاح هستند. به کمک تکنیک‌های شناختی-رفتاری، طرحواره‌درمانی و خودآگاهی، می‌توان الگوهای جدیدی را جایگزین کرد.
روش‌های علمی برای تغییر طرحواره ها
1.شناسایی طرحواره‌های ناسازگار
اولین گام در تغییر طرحواره‌ها، شناسایی آن‌هاست. برخی از روش‌های شناسایی عبارتند از:
• بررسی الگوهای تکراری در زندگی: چه مشکلاتی بارها در روابط و تصمیمات شما تکرار شده‌اند؟
• ارزیابی احساسات غالب: چه احساساتی بیشتر در موقعیت‌های چالش‌برانگیز به سراغ شما می‌آیند؟
• استفاده از پرسشنامه‌های طرحواره‌درمانی: پرسشنامه‌ی یانگ یکی از ابزارهای مفید در این زمینه است.
2.بازسازی شناختی
در این روش، باورهای ناسازگار را شناسایی کرده و با افکار منطقی‌تر جایگزین میکنیم. برای مثال، اگر باور دارید که “هیچ‌کس قابل اعتماد نیست”، باید این باور را به چالش بکشید و نمونه‌هایی از افراد قابل اعتماد در زندگی خود بیابید.
3.مواجهه با ترس‌های مرتبط با طرحواره
برای تغییر طرحواره باید با ترس های مرتبط با ان مقابله کنید. بسیاری از طرحواره‌ها باعث اجتناب از موقعیت‌های خاص می‌شوند. مواجهه‌ی تدریجی با این موقعیت‌ها می‌تواند به تغییر باورهای ناخودآگاه کمک کند. برای مثال، اگر طرحواره‌ی “ترس از طرد شدن” دارید، باید به تدریج روابط صمیمانه را تجربه کنید.
4.استفاده از تکنیک‌های ذهن‌آگاهی (Mindfulness)
مدیتیشن و تمرین‌های ذهن‌آگاهی به شما کمک می‌کنند که از افکار خود فاصله گرفته و آن‌ها را بدون قضاوت مشاهده کنید. این تکنیک به تغییر تدریجی طرحواره‌ها کمک می‌کند.
5.کار با یک درمانگر
طرحواره‌درمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای تغییر طرحواره‌هاست. این روش ترکیبی از شناخت‌درمانی، رفتاردرمانی و تکنیک‌های تجربی است که به بازسازی الگوهای فکری کمک می‌کند. اگر به دنبال بهترین روانشناس کرج هستید ، ما سرکار خانم سعیده امانی را به شما پیشنهاد میکنیم .
مثال‌های واقعی از تغییر طرحواره
1.تغییر طرحواره‌ی رهاشدگی
مریم، ۳۵ ساله، همیشه از اینکه توسط شریک عاطفی‌اش ترک شود، وحشت داشت. او در کودکی توسط مادرش نادیده گرفته شده بود و این تجربه در بزرگسالی باعث شده بود که به افراد بیش از حد وابسته شود. با شرکت در جلسات طرحواره‌درمانی و تمرین استقلال عاطفی، او توانست این باور را تغییر دهد و روابط سالم‌تری برقرار کند. برای اطلاعات بیشتر از طرحواره رهاشدگی کلیک کنید.
2.تغییر طرحواره‌ی شکست
علی، ۴۰ ساله، همیشه از شکست می‌ترسید و به همین دلیل هیچ‌گاه کار جدیدی را امتحان نمی‌کرد. در جلسات درمانی، او متوجه شد که در کودکی همیشه مورد انتقاد قرار گرفته و باور کرده که “من هرگز موفق نمی‌شوم”. با تمرین تدریجی، او یاد گرفت که شکست را بخشی از فرایند یادگیری بداند و کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کرد.
مثال۳: تغییر طرحواره وابستگی
فردی به نام سارا همواره برای انجام کارهای روزمره مانند پرداخت قبوض، برنامه‌ریزی برای آینده یا حتی انتخاب لباس، به تأیید و کمک دیگران نیاز دارد. او احساس می‌کند که به تنهایی قادر به مدیریت این امور نیست و در صورت عدم حضور دیگران، دچار اضطراب و سردرگمی میشود. این وابستگی باعث شده تا سارا فرصت‌های شغلی جدید را رد کند، زیرا معتقد است که نمی‌تواند به تنهایی از پس چالش‌های آن برآید. سارا با شناسایی و پذیرش طرحواره، تقویت مهارتهای فردی، و کمک گرفتن از یک درمانگر متخصص توانست به تدریج احساس بی‌کفایتی را کاهش داده و به استقلال و خودکفایی بیشتری دست یابد. برای اطلاعات بیشتر راجع به طرحواره وابستگی کلیک کنید.
سخن اخر
در بالا راجع به تغییر طرحواره صحبت کردیم و به طور خلاصه باید بگوییم طرحواره‌های دوران کودکی تأثیر عمیقی بر زندگی ما دارند، اما خوشبختانه قابل تغییرند. این تغییر نیازمند آگاهی، تمرین و گاهی کمک حرفه‌ای است. با شناسایی الگوهای ناسازگار، بازسازی شناختی، مواجهه با ترس‌ها و استفاده از تکنیک‌های درمانی، می‌توان طرحواره‌های محدودکننده را کنار گذاشت و زندگی آزادانه‌تری را تجربه کرد.
دیدگاهتان را بنویسید